“It feels like coming home” – Xandi van Dijk over Perfectly Free en de kracht van festivals
Dirigent én altviolist Xandi van Dijk leidt Phion in een programma dat de Grote Zaal van het Muziekcentrum Enschede laat fonkelen: van Pärts verstilde Fratres tot Grieg, Anna Clyne en Svante Henryson. Hij vertelt over de bijzondere combinatie van solisten, de akoestiek van Enschede en wat het Stiftfestival voor hem betekent.
Wat verheugt je het meest aan het Stiftfestival deze zomer?
“Vooral om met het prachtige Phion te werken. Dat is iets waar ik al lang naar uitkeek. Het is een geweldig orkest met musici die expressief spelen en vol toewijding zijn. Daarbij komt de kans om zulke uiteenlopende solisten te begeleiden in een context waar kamermuziek en orkest elkaar ontmoeten. Als kamermusicus voelt dat heel natuurlijk: luisteren, ondersteunen en samen muziek laten ontstaan.”
Het programma gaat van Pärts meditatieve Fratres via Grieg en Anna Clyne naar Svante Henryson. Hoe ervaar je die reis?
“Het fascinerende is hoe verschillend én hoe complementair deze werken zijn. Elk stuk opent een andere gevoelswereld. Er zit een noordse gevoeligheid in Grieg en Pärt, maar ook ritmische kracht bij Henryson en een heel eigen delicate intensiteit bij Anna Clyne. Samen creëren ze een rijk palet dat verrassend goed past.”
Je werkt met vier heel verschillende solisten. Wat maakt dat bijzonder?
“Maja Bogdanović speelt Clyne’s Dance met zo’n expressiviteit dat het voelt alsof het voor haar geschreven is. Marianna Shirinyan is een ideale vertolker van Grieg, met diepe kennis en ervaring, zelfs op historische instrumenten. Svante Henryson speelt natuurlijk zijn eigen concerto, in een taal die uniek van hem is. Het is een voorrecht om zulke kunstenaars samen te brengen met Phion.”
Hoe ervaar je de Grote Zaal van het Muziekcentrum Enschede?
“Het is een prachtige zaal, met een volle akoestiek die het orkest fantastisch laat klinken. Soms is het een uitdaging om elkaar zonder publiek goed te horen, maar zodra de zaal gevuld is, valt alles op zijn plaats. Het orkest is in deze ruimte gevormd; hun klank is er diep mee verbonden.”
Hoe onderscheidt Stift zich van andere festivals?
“Ik was hier voor het laatst in 2008 en heb gezien hoe het gegroeid is. Het voelt inmiddels bijna als een groot Europees festival, met orkestconcerten, kamermuziek en allerlei locaties. En toch blijft die unieke sfeer van nabijheid bestaan. Het combineert internationale allure met een sterke verankering in de regio.”
Dit jaar is het thema Northern Light. Hoe past dat bij dit programma?
“Zeker bij de strijkers hoor je dat noordelijke geluid. Fratres is iconisch en heeft het idee van Baltische spiritualiteit gevormd. Grieg ademt Noorse volksmuziek. En ook Henryson brengt een noordse energie in zijn jazzidioom. Het programma resoneert duidelijk met dat thema.”
Je bent zowel altviolist als dirigent. Hoe beïnvloedt die achtergrond je aanpak?
“Festivals als Stift geven me de kans om beide kanten te combineren. Net als in Stellenbosch (Zuid-Afrika) en Pärnu (Estland) voel ik hier dat ik alles kan doen waar ik van hou: spelen, dirigeren, samenwerken. Omdat ik deels Nederlandse wortels heb, voelt Stift ook een beetje als thuiskomen.”
Wat voegen Nederlandse festivals toe aan het Europese landschap?
“Van wat ik zelf heb ervaren, hebben festivals als Stift een enorme impact: wereldklasse artiesten brengen naar de regio, samenwerken met de gemeenschap en jonge musici kansen geven om door te groeien. Dat samenspel van topkwaliteit en betrokkenheid is bijzonder.”
Wat hoop je dat het publiek meeneemt uit dit concert?
“Een gevoel van reflectie, van vreugde, van ontlading en plezier. En bewondering voor de solisten én het orkest dat dit alles mogelijk maakt.”
